Ο χαμένος τάφος του Αχιλλέα – Μέρος Α’

Ο Αχιλλέας, ο μεγαλύτερος ήρωας της ελληνικής μυθολογίας έχει εξασφαλίσει ήδη από την αρχαιότητα την παγκόσμια και αιώνια φήμη του. 

Η θεϊκή του καταγωγή, ο εκρηκτικός του χαρακτήρας, ο σπαρακτικός του θρήνος επάνω από το νεκρό σώμα του Πατρόκλου, αλλά κυρίως, η εντυπωσιακή του συνομιλία με τον βασιλιά της Τροίας Πρίαμο, μας αποκαλύπτουν κάθε λεπτομέρεια της εντυπωσιακής του προσωπικότητας. Περιέργως, αυτό που δεν γνωρίζουμε, είναι ο τόπος της ταφής του, μολονότι παλαιότερα είχαν γίνει αρκετές προσπάθειες, οι οποίες δεν απέδωσαν καρπούς.

Δυστυχώς, οι πληροφορίες που διέθεταν οι ερευνητές ήταν ελάχιστες και προέρχονταν αποκλειστικά από μυθολογικές αφηγήσεις. Αυτό σημαίνει πως δεν μπορούμε να είμαστε και πολύ αισιόδοξοι πως ο τάφος του Αχιλλέα κάποτε θα βρεθεί. Από την άλλη, ακολουθώντας τις ίδιες μυθολογικές αφηγήσεις, ο Σλήμαν έφερε στο φως τα απομεινάρια της Τροίας και των Μυκηνών. Εξ άλλου οι αρχαίοι ισχυρίζονταν πως γνώριζαν που βρισκόταν αυτός ο τάφος, αν και δεν εννοούσαν όλοι το ίδιο μέρος.

Τι λέει ο Όμηρος στην Οδύσσεια

Μία πληροφορία μας δίνει ο Όμηρος στην Οδύσσεια. Στην τελευταία ραψωδία, διαδραματίζεται η συνάντηση των ψυχών του Αγαμέμνονα και του Αχιλλέα. Ο Αγαμέμνονας του περιγράφει τον θρήνο των Αχαιών επάνω στο νεκρό του σώμα, τον οδυρμό της μητέρας του η οποία με τη συνοδεία των Μουσών τον ντύνει και τον ετοιμάζει για τον άλλο κόσμο. Στη συνέχεια, του διηγείται πώς έγινε η κηδεία και η ταφή του:

«Δεκαεπτά μερόνυχτα σε κλαίγαμε, το ίδιο θνητοί και αθάνατοι· την δεκάτη όγδοη σε παραδώσαμε στην πυρά, σφάζοντας όλη νύχτα ολόπαχα πρόβατα γύρω σου και βόδια με κέρατα στριφτά. Κι εσύ καιγόσουν μέσα στη θεϊκή σου φορεσιά και καλυμμένος με αλοιφές και μέλι γλυκό· και πολλοί Αχαιοί ήρωες οπλισμένοι γύρω από την πυρά έτρεχαν καθώς εσύ καιγόσουν, ιππείς και πεζοί· και έγινε μεγάλος ορυμαγδός.

Κι αφού του Ηφαίστου η φλόγα σε αποτέλειωσε, μόλις ξημέρωσε, τα λευκά σου οστά συλλέξαμε, Αχιλλέα, μέσα σε άκρατο οίνο και αλοιφές. Και η μητέρα σου πρόσφερε αμφορέα χρυσό, που έλεγε πως ήταν δώρο του Διονύσου, φτιαγμένο από τον Ήφαιστο. Μέσα εκεί κείτονται τα λευκά σου οστά, λαμπρέ Αχιλλέα, με εκείνα του νεκρού Πατρόκλου Μενοιτιάδου  αναμεμειγμένα, και σ’ άλλο σκεύος του Αντιλόχου, πού ξέχωρα τιμούσες απ’ όλους σου τους φίλους, απ’ όταν πέθανε ο Πάτροκλος.

Ύστερα, ο ιερός στρατός των Αργείων πολεμιστών, φτιάξαμε γύρω σας τύμβο μεγάλο και χωρίς ψεγάδι στην προεξέχουσα ακτή του μεγάλου Ελλησπόντου, ώστε από μακριά στη θάλασσα να τον βλέπουν οι άνδρες, όσοι τώρα γεννήθηκαν και όσοι πρόκειται να γεννηθούν.»

Sivri Tepe

Σύμφωνα με την ομηρική περιγραφή, ο τάφος του Αχιλλέα βρίσκεται στο βόρειο τμήμα της δυτικής ακτογραμμής της Τρωάδος, στην είσοδο των στενών του Ελλησπόντου. Ο Αρριανός  και ο Πλούταρχος  μας πληροφορούν πως ο Μέγας Αλέξανδρος επισκέφτηκε έναν τύμβο στον οποίο θυσίασε προς τιμήν του Αχιλλέα πηγαίνοντας προς την Τροία.

Ο τύμβος  Kum Tepe που βρίσκεται στις εκβολές του ποταμού Σκαμάνδρου ερευνήθηκε από τον Σλήμαν και άλλους, με την ελπίδα να αποκαλύψουν τον τόπο ταφής του ήρωα. Αυτή η περιοχή ταιριάζει με την περιγραφή του Ομήρου και τον 18ο και 19ο αιώνα οι επισκέπτες πίστευαν πως ο τύμβος που δεσπόζει εκεί ήταν ο τάφος του αρχαίου ήρωα. Δυστυχώς, οι ανασκαφές έφεραν στο φως ταφές μεταγενέστερες και κανένα στοιχείο δεν παραπέμπει σε πολεμιστή εποχής παλαιότερης των κλασικών χρόνων.

Λίγα χιλιόμετρα νοτιότερα στην ίδια ακτή κοντά στις αιολικές αποικίες Σίγειον και Αχίλλειον βρίσκονται δύο ακόμα τύμβοι, το Kesik Tepe γνωστό ως τύμβος του Δημητρίου και το Sivri Tepe. Από τους ελληνιστικούς χρόνους και μετά, πότε ο ένας και πότε ο άλλος, θεωρήθηκαν ως ο χαμένος τάφος του Αχιλλέα που είχε επισκεφτεί ο Μέγας Αλέξανδρος. Ούτε εδώ αποκαλύφθηκε κάτι διαφωτιστικό.

Μερικούς αιώνες αργότερα, επί ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, εμφανίζεται και τρίτος υποψήφιος τύμβος. Ο Ρωμαίος αυτοκράτορας Καρακάλλας τον 3ο αιώνα αφιέρωσε ένα μπρούτζινο άγαλμα στον τύμβο του Αχιλλέα, που νόμιζε πως βρίσκεται στο Üvecik Tepe, επτά περίπου χιλιόμετρα νότια της Τροίας. Μάλιστα έθαψε εκεί τον φίλο του Festus το 214. Εδώ βρέθηκαν ταφές της μυκηναϊκής εποχής, όχι όμως κτερίσματα που θα έπρεπε να συνόδευαν έναν πολεμιστή, και μάλιστα έναν βασιλιά-πολεμιστή και ήρωα.

Η εκδοχή στο έργο «Αιθιοπίς»

Από αυτό το έργο, το οποίο αποδίδεται στον Αρκτίνο από την Μίλητο, έχουν διασωθεί μόνο τρία μικρά αποσπάσματα. Το πρώτο που διασώθηκε στη «Χρηστομάθεια» του Πρόκλου που περιγράφει την υπόθεση του έργου. Εκεί αποκαλύπτεται ένας άλλος τόπος, όχι πολύ μακριά από τις ακτές της Τροίας:

«Ο Αχιλλέας κατεδίωξε τους Τρώες ως την πόλη τους, και αφού μπήκε μέσα μαζί τους, φονεύθηκε από τον Πάρη ή τον Απόλλωνα. Ακολούθησε σκληρή μάχη για το σώμα του. Ο Αίαντας πήρε το νεκρό σώμα και το μετέφερε στα πλοία, ενώ ο Οδυσσέας αναχαίτιζε τους Τρώες. Ύστερα, οι Αχαιοί έθαψαν τον Αντίλοχο και ετοίμασαν το σώμα του Αχιλλέα για ταφή, ενώ η Θέτις (η μητέρα του), έφτασε με τις Μούσες και τις αδελφές της, θρηνεί τον γιο της, τον οποίο αργότερα αρπάζει από την πυρά και τον μεταφέρει στο «Λευκό Νησί». Κατόπιν, οι Αχαιοί του φτιάχνουν έναν τύμβο και οργανώνουν αγώνες προς τιμήν του.»

Και σε αυτή την αφήγηση, ο τύμβος βρίσκεται κάπου στη χερσόνησο της Τρωάδος, αλλά δεν αναφέρει πού ακριβώς. Ωστόσο πρόκειται για κενοτάφιο, εφόσον τα οστά του ήρωα μεταφέρθηκαν σε κάποιο νησί που ονομάζεται «Λευκό». Υπάρχει άραγε κάποια αλήθεια σε αυτή την εκδοχή; Υπάρχει τέτοιο νησί;

(συνεχίζεται)

Πηγές:

Όμηρος, Οδύσσεια

Ευριπίδης, Ανδρομάχη και Ιφιγένεια εν Ταύροις

Πλούταρχος, Βίοι Παράλληλοι – Αλέξανδρος

Jonathan S. Burgess – chs.harvard.edu